Waarom ik zo van zingen en muziek hou … een lofzang

Dat zingen en musiceren een positief effect heeft op je gezondheid is algemeen bekend. Ik heb er zelfs een man aan overgehouden! Dat verhaal doe ik hier verder in mijn blogpost graag uit de doeken. Bij ons thuis werd er altijd veel gezongen. Het hele Kinderen voor Kinderen repertoire passeerde de revue met mijn zus op kop. Mijn mama vertelt me vaak dat ik als baby’tje mee adem haalde op de momenten dat zij ademde bij wiegeliedjes.

Zelf probeer ik ook veel te zingen voor de kindjes, zowel overdag als voor het slapen gaan. Ook ons buikbaby’tje weet dat al te appreciëren. Bij Toontje hangt het er voor het moment sterk vanaf welk repertoire ik ten berde breng. Voor het moment wil hij vooral zijn eigen selectie horen van mama. 😉 Je hoeft trouwens helemaal niet mooi te kunnen zingen om er plezier aan te beleven en kinderen zijn gelukkig nog niet zo’n kritisch publiek als volwassenen.

“Het is elke dag opnieuw hetzelfde liedje.
Er is niemand bijna niemand die de dans ontspringt.
Het is elke lieve dag hetzelfde liedje.
Maar het helpt gewoonlijk,
Het helpt geweldig, als je er bij zingt!
Als je maar zingt!”

De afwas – Kinderen voor Kinderen

Over kerken, gruwelsongs en trapliederen

Ik herinner me nog mijn eerste stapjes naar de muziekschool om het jaar nadien in mijn Folk Dean pianoboek te beginnen. In het vijfde leerjaar hoopte ik stiekem op een zangrolletje in de schoolmusical, maar daarvoor was ik destijds veel te verlegen. Als enthousiasteling van het kinderkoortje dat ook via school georganiseerd werd zong ik echter uit volle borst mee. Dat zijn mooie herinneringen uit een onbezorgde tijd waarbij de kerken nog vol zaten tijdens de kindermissen, omdat er al eens een speels toneeltje of dergelijke mocht gebracht worden en het een vanzelfsprekendheid was dat je ging.

Het eerste cd’tje van Laïs vond ik ook geweldig. Het moet rond 1998 geweest zijn dat mijn zus daarmee thuiskwam. Buiten sommige gruwelijke teksten over vermoorde vrouwen (7 steken) die ik toen liever niet te laat op de dag hoorde, was ik gegrepen door hun meerstemmigheid. Met mijn grote nicht oefende ik tijdens het verlof heel improvisatorisch om “samen te klinken” en zo ontstonden er veel “trapliederen”. Dat hield dus in dat hun grote houten trap in de hal gebruikt werd als percussie tijdens de samenzang. Dat konden we best wel een tijdje volhouden.

Gepassioneerde zanger op zoek naar een eigen stemkleur

Mijn passie voor zingen openbaarde zich pas echt goed als jongvolwassene toen ik effectief zangles ging volgen en me aansloot bij Amarylca. De opwinding en het plezier om ergens samen naar toe te werken en de interessante koorwerken (de Saint Nicolas Cantate en A Ceremony of Carols van Benjamin Britten vond ik echte toppers) zorgden ervoor dat ik steeds met plezier ging repeteren. Eventjes speelde ik zelfs met het idee om na mijn studies verder te gaan met het conservatorium na een suggestie van mijn zangleerkracht, maar die stap heb ik nooit genomen. Achteraf gezien heb ik daar ook geen spijt van. Ik geef super graag les en zingen blijft een echte uitlaatklep tijdens mijn vrije tijd.

Helemaal fantastisch vond ik de zomerse folkstages waar meerstemmigheid, improvisatie en eigen inbreng zo bevrijdend werken. Je hoeft geen noot muziek te kunnen lezen om toch muziek te maken. Het toffe was, dat ik op die manier ook terecht kwam bij Jorunn Bauweraerts van jawel, Laïs als één van de lesgeefsters. Ook de koorstages bij Hans en Hannelore Primusz waren een bron van inspiratie. Zij lieten me kennismaken met verschillende zangstijlen en klankvariaties via Estill Voice Training (EVT), een zang – en spraak-methode die ontwikkeld is door de Amerikaanse zang – en stemspecialiste Jo Estill. Door mijn verleden als Scala-koormeisje waar de egale koorsound zo belangrijk is en je als individu niet mocht opvallen, was dit alles een verademing om stilaan mijn echte stem te ontdekken.

In de zevende hemel door Anùna en mijn liefje

Een echt hoogtepunt was The Anùna International Summerschool o.l.v. de Ierse componist Michael McGlynn en zijn vrouw Lucy Champion. Een spannende periode, want eerst moest ik auditie doen en na het positieve antwoord vanuit Ierland moest ik het klaar zien te krijgen dat ik tijdens een schoolweek naar Dublin mocht vliegen. Ik was al een grote liefhebber van hun composities en arrangementen, dus toen ik hoorde dat ik hen in het echt mocht ontmoeten was ik door het dolle heen. Mijn man die toen nog mijn liefje was wist met te verrassen en vloog me achterna om het concert mee te maken. Zo zong ik een solo in de Saint-Bartholomew’s Church in Dublin. Nerveus dat ik was en bibberen, maar achteraf zo hard genieten. Dat had ik vroeger nooit durven dromen. Als je van rustgevende muziek houdt, is Anùna echt de moeite waard om eens op te zoeken.

Muziek in de klas

Ik ben mijn carrière begonnen als muziek- en poëziejuf in de lagere school. Dat heb ik de eerste twee schooljaren gecombineerd met een halftijdse klasopdracht in het tweede leerjaar. Wat was me dat een uitdaging om telkens weer leuke en creatieve opdrachten te bedenken voor al die verschillende leeftijden. In mijn eerste jaar had ik zelfs kleutertjes. Het bleek de ideale leerschool om te kijken wat werkt en wat niet. Ik heb er super veel uit geleerd en dat doe ik nog steeds. Kinderen en hun gedachtegang weten me steeds te verrassen.

Zingen, muziek beluisteren, bewegen op muziek en zelf muziek maken in de klas werkt aanstekelijk. Het geeft veel voldoening wanneer je merkt dat kinderen echt uitkijken naar de lessen muzische vorming. Ik ben niet op zoek naar nachtegaaltjes, als ze er maar plezier aan beleven. Niet iedereen staat te springen om zomaar mee te zingen. Daar kan je als juf zonder probleem rekening mee houden. Ik probeer mijn lessen steeds afwisselend te maken door een mix aan te bieden van: spelen met ritmes, dansen, tekst rappen, muzikale proevertjes (proeven van filmmuziek, jazz, folk, opera, …) een instrumentenquiz organiseren, tekenen op muziek of zelfs ritmisch kleien en nog veel meer leuks.

“De belangrijkste vaardigheid van een leraar is het stimuleren van plezier in creatieve uitingen en kennis.”

Albert Einstein

Kriebels, gêne en het virus overwinnen

Ik zie mezelf nog steeds niet als een rasechte performer of podiumbeest, maar al deze ervaringen zorgden er wel voor dat ik met meer comfort mijn zenuwen onder controle kan houden. Van tijd tot tijd jezelf een schop onder je kont geven is een goed idee. Dan denk ik: “waar ben je nu weer aan begonnen?” maar dikwijls blijkt dat toch weer positief uit te draaien. Stapje voor stapje overwon ik mijn angst om op het podium te staan. Die kriebels krijg ik nog steeds niet helemaal weg, maar ik kan ze beter te baas. Ze knijpen me niet meer de keel dicht zoals voorheen.

“‘Ah, music,’ he said, wiping his eyes. ‘A magic beyond all we do here!’”

Albus Dumbledore, J.K.Rowling, Harry Potter and the Philosopher’s Stone

Verschillende mooie ervaringen vergrootten mijn liefde voor muziek en zo richtte ik een schoolkoor op dat een prachtig concert gaf tijdens het schoolfeest. Wat was ik fier op hun prestatie! Kinderen van 7 tot 12 jaar gaven het beste van zichzelf. Ook vorig schooljaar zouden ze weer zingen, ware het niet dat we met z’n allen brutaal de mond werden gesnoerd door corona. De koren liggen al een tijd zo goed als stil, er wordt nog muziek gespeeld, maar ik voel me soms wat verloren. Met het plaatselijke koor Cantemus hebben we welgeteld één repetitie kunnen doen, vooraleer de boel weer afgeblazen werd. Ik versta heel goed waarom, maar dat neemt niet weg dat ik het super jammer vind.

“Kunnen we ooit terug naar die onbezorgdheid en elkaar weer ontmoeten en ontroeren via livemuziek? Ik heb er goeie hoop in, want muziek is een veel krachtiger virus als je het mij vraagt. Het werkt aanstekelijk, geeft zin in het leven en eens je erdoor gebeten wordt, laat het je nooit meer los.“

Enkele sfeerbeelden

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Singing in the brain

Laatst bladerde ik terug door het boek “Singing in the brain, over de unieke samenwerking tussen muziek en de hersenen”, van Erik Scherder hoogleraar neuropsychologie en bewegingswetenschappen. Het was alweer een tijdje geleden dat ik het boek las. Erik legt op een heel heldere manier uit welke effecten muziek en musiceren hebben op onze hersens. Er staan heel wat medische termen in, maar dat stoort niet omdat de “drogere uitleg” afgewisseld wordt door interessante case-study’s en onderzoeksresultaten.

Zingen: een paar opmerkelijke onderzoeksresultaten

• Een foetus reageert al tussen de 28 en 30 weken op muziek. Ze onderzochten dit door luidsprekers te plaatsen op 20 cm van de buik van de moeder en daarbij merkten ze dat het kindje veel beweeglijker werd en dat de hartfrequentie binnen de 30 seconden omhoog ging. (Kisilevsky et al., 2004)
• Muziek heeft een bindend effect. Het groepsgevoel dat je ervaart tijdens het maken van muziek is vanuit evolutionair oogpunt erg belangrijk want het gevoel om bij een groep te horen draagt bij tot het vergroten van je overlevingskans. Een sociaal netwerk heeft minstens zo’n groot effect op je gezondheid als stoppen met roken en weer gaan bewegen. (Weinstein et al., 2016)
• Zingen in koor bevordert het mentale welzijn en mensen die in een koor zingen vertonen veel minder depressieve symptomen. (Johnson en medewerkers 2013) Mensen die bijvoorbeeld geleden hebben of lijden aan kanker en die in een koor gaan zingen krijgen meer perspectief. Je werkt ergens naartoe in groep en je deelt in het succes en de trots op het behaalde resultaat wanneer je optreedt. (Gale et al., 2012)
• Endorfines zijn stoffen die vrijkomen tijdens het maken van muziek, bij het beluisteren en het dansen. Zij activeren ons beloningssysteem in de hersens waardoor meer muziek maken met elkaar doet verlangen naar nog meer en meer. Datzelfde stofje speelt ook een grote rol bij pijnstilling. (Weinstein et al., 2016)

“The only thing better than singing is more singing.”

Ella Fitzgerald

Hoewel ik geen onderzoeker ben en al helemaal niet wetenschappelijk geschoold, kan ik de meeste van deze onderzoeksresultaten voor mezelf alleen maar beamen. Als je interesse hebt in wat muziek (het gaat veel ruimer dan zingen alleen) allemaal met een mens kan doen vind ik dit boek echt wel een aanrader.

Ons creatieve brein

Een ander interessant en toegankelijk boek is “Ons creatieve brein, hoe mens en wereld elkaar maken van Dick Swaab”. Deze neurobioloog uit Nederland vertelt in zijn boek wat ons tot mensen maakt: de interactie van de hersenen met de omgeving. Hij geeft uitleg en antwoordt op vragen zoals: Wat is creativiteit en hoe kunnen we die stimuleren? Hoe kan de omgeving als medicijn werken? Grote delen in het boek worden gewijd aan: de culturele omgeving, kunst en het brein, muziek en het brein, brein- beroep en autonomie, omgeving en het beschadigde brein, het denken over ons brein en onszelf, nieuwe ontwikkelingen en maatschappelijke consequenties. Dit boek gaat dus veel verder dan muziek en zingen alleen. Ik vind het allemaal reuze interessant, maar ook deze turf lees je niet in één keer uit.

Enkele opmerkelijke citaten door Dick Swaab i.v.m. muziek

• “Muziek heeft effecten op hormonen van de moeder die de placenta kunnen passeren en de hersenontwikkeling van het kind kunnen beïnvloeden. Zulke mechanismen kunnen dus vóór 24 weken zwangerschap een effect hebben. Al voor de geboorte zijn kinderen gevoelig voor melodie, toonhoogte en ritme. We zijn dus allemaal vanaf voor onze geboorte al muzikaal. Dat is wat anders dan muziek kunnen produceren, wat aanleg en heel veel oefening vergt.” – Dick Swaab
• “Er ontwikkelen zich bij kinderen veranderingen in hersenfuncties en -structuren die erop wijzen dat muzikale training die veranderingen tot stand brengt. Dat betreft ook functies die niet direct met het musiceren te maken lijken te hebben. 12 wekelijkse muzieklessen van 75 minuten op school bij 5- tot 6-jarigen verhogen het IQ, vooral wat betreft verbaal redeneren en het kortetermijngeheugen. Bij 9-jarige kinderen verbetert muziekinterventie niet alleen de verwerking van muziek, maar ook van spraak. Drie jaar muzieklessen op de middelbare school verbetert ook de taalvaardigheden van deze adolescenten.” – Dick Swaab

Het belang van muzische vorming in het onderwijs

Als ik deze boeken lees, dan bloedt mijn hart een beetje dat de leerkrachten muzische opvoeding zo moeten knokken voor lestijden in het secundair onderwijs. Ik besef dat je grote kerels uit het middelbaar niet warm maakt met een blokfluit (dat was nog de gangbare praktijk in mijn tijd), maar ik ben er zeker van dat er voor elk wat wils is en dat leerkrachten hun uiterste best doen om hun lessen zo toegankelijk mogelijk te maken.

Ook in veel basisscholen wordt muzische vorming (drama, muziek, beweging, muziek, media) vaak stiefmoederlijk behandeld. Zo jammer, want al deze vakken en muzikale vorming in het bijzonder heeft dus wel degelijk een grotere invloed op verschillende hersengebieden en het zorgt voor een sfeer van verbondenheid. Wanneer de kinderen van het vierde leerjaar bij mij canons zingen (aartsmoeilijk maar niet ondoenbaar), dan voel ik dat ze zo fier zijn (en ik ook) als het uiteindelijk lukt om elkaar niet te overstemmen.

“Waar woorden tekortschieten spreekt de muziek.”

Hans Christian Andersen

Ons muzikaal liefdesverhaal

Vraag je je nog steeds af dat muziek zo’n grote invloed kan hebben op iemands leven? Geniet dan mee van ons waargebeurde sprookje of over hoe “JA” durven zeggen tegen het onbekende mooie dingen op je pad kan brengen. Opgelet: als je niet van zeemzoete romantiek houdt, lees dan vooral niet verder. In het andere geval: zet “Can you feel the love tonight ” van The Lion King al maar op. 😉

Er waren eens twee dromers. Ze waren allebei bijna dagelijks met muziek bezig tijdens hun vrije tijd en woonden niet eens zo ver van elkaar. Toch hadden ze elkaar nog nooit gezien of gesproken. Het meisje zong in allerlei koren, volgde klassieke zang, folkzang, deed hier en daar wat workshops en speelde af en toe nog wat piano. Hoewel ze eerder introvert was, maakte de omgang met andere gepassioneerde mensen en het samen muziek maken haar zelfverzekerder. De jongen was een doorgewinterde saxofonist in enkele harmonieën en fanfares. Hij speelde sinds zijn tienerjaren alt en schakelde soms over op sopraan. De vrolijke sfeer tijdens de repetities en de uitstappen van die muzikale bendes maakte dat hij er vele vrienden leerde kennen, maar het meisje van zijn dromen was hij er tot dusver nog niet tegengekomen.

Op een goede dag stonden twee muzikanten van de plaatselijke fanfare voor het meisje haar deur met de vraag of ze zich bij hen wilde aansluiten. In een opwelling van enthousiasme stemde ze toe, maar ze wist ook eerlijk te zeggen dat ze niet het gepaste instrument noch kennis van zake in huis had. Daar schrokken de muzikanten niet van terug en zo begon het meisje met wekelijkse klarinetlessen. Na een jaartje oefenen mocht het meisje echt bij de fanfare starten. De nieuwe muzikante probeerde haar onzekerheid een beetje te verstoppen door met haar pupiter te prullen waardoor ze niet oplette en zo met haar voet een glas water omstootte. Ze kreeg een plaatsje toegewezen vlak naast de jongen, die in zichzelf lachte om de herkenbaarheid omdat hij zelf ook wel eens onhandig durfde te zijn.

Gaandeweg merkte het meisje dat ze echt heel graag naast de jongen zat en dat ze het zelfs een beetje spijtig vond wanneer hij een keertje niet kon komen. Ze was onder de indruk geraakt van zijn melodieuze manier van spelen op zijn sopraansax en ze werd blij wanneer ze zijn vrolijke stem hoorde. Hij was altijd geïnteresseerd in andermans verhalen en verzuchtingen en bleek vriendelijk en behulpzaam naar anderen toe. Toch bleef het meisje op haar hoede, want de jongen was een tikkeltje ouder dan zijzelf en ze dacht dat hij al een vriendin had of toch minstens iemand anders op het oog had. Na de repetities bleven ze lang praten en het gemis werd groter wanneer ze elkaar niet konden zien. Zo ging het meisje met haar koor op wedstrijdreis naar Montreux en de jongen ging voor zijn werk naar het verre Seattle.

Omdat de jongen en het meisje intussen goeie vrienden waren geworden spraken ze al eens samen af om te gaan fietsen of eens iets te gaan drinken. In de mooie meimaand gebeurde het dat enkele muzikanten plannen maakten om naar het muziekfestival in Dranouter te gaan. De jongen en het meisje wilden graag mee. Omdat ze elkaars gezelschap wel wisten te appreciëren besloten ze om samen te rijden. Ze spraken af bij de jongen thuis om samen naar het Eurosongfestival te kijken en verdere plannen te bespreken. Die prachtige avond pakten ze elkaar voor het eerst vast en ze lieten elkaar nooit meer los.

Liefs, Annelies x