Er was eens …
Ik weet niet hoe vaak ik dat zinnetje heb gehoord of later zelf gelezen, maar die aanhef was vaak al genoeg om me schrap te zetten voor een fantastisch avontuur. Ik heb op mijn beurt al enkele sprookjes kunnen vertellen aan ons boekenbeest en die knotsgekke verhalenliefde van vroeger komt weer helemaal naar boven. Het boek “Het koekenmannetje en andere heerlijke sprookjes door Thaïs Vanderheyden” dat Toontje kreeg voor zijn nieuwjaar is al een leuke om te beginnen. Hij vindt het heerlijk om naar het verhaal van Goudlokje en de drie beren te luisteren. De beren maken in deze versie van het verhaal vanillepudding (ik kende de versie met havermoutpap) en dat kan hij ook wel smaken. 😉
Internationale sprookjesdag
26 februari is het internationale sprookjesverteldag. Dat wist ik niet, maar ik zag het passeren op sociale media. Ondertussen weten sommige mensen al dat ik “Instagram-wedstrijd-verslaafd ben”, maar dit geheel terzijde. Op onze scheurkalender (365 feiten waar je helemaal niets aan hebt van Herman Boel) las ik dat het woord ‘sprookje’ afkomstig is van het middeleeuwse sproke, dat “verhaal” betekent. Deze verhalen werden grotendeels mondeling overgeleverd en waren bedoeld voor ongeletterde volwassenen en zeker niet voor kinderen vanwege vaak expliciete seks en geweld.
“Als je intelligente kinderen wil, lees ze sprookjes voor.”
Albert Einstein
Als ik de scheurkalender mag geloven zijn de verhalen van Repelsteeltje en De schone en het Beest maar liefst vierduizend jaar oud, terwijl dat van Sjakie en de bonenstaak zelfs vijfduizend jaar oud is. Eigenlijk is het best fascinerend hoe verhalen steeds weer herhaald en neergeschreven worden en op een of andere manier hun weg vinden naar “frisse oren”. Veel verhalen zijn op den duur overgoten met een “Disney-sausje” en kregen een happy end, maar de oorspronkelijke fantasie en vreemde gebeurtenissen zijn toch dingen die blijven. Eerlijk gezegd ben ik niet vies van af en toe een sprankeltje Disney in mijn leven. “Let it go, let it go…” (Sorry voor de oorwurm.)
Over boze ratten en De Heksenclub
Ik heb altijd al een zwak gehad voor verhalen vol dromen en fantasie. Op mijn kamertje tijdens mijn lagere schooltijd had ik een cassettespeler met twee volle boxen grijsgedraaide Lekturama cassettes van “mijn grote brussen” (of hoe zeg je “siblings” in het Nederlands?) en ook eentje van Mary Poppins van mijn nicht. Wanneer ik moeilijk in slaap kon raken en ik geen “grote brus” naar boven kon lokken om bij mij te komen liggen, zette ik steevast een verhaaltje op. Dat kon tien keer achter elkaar hetzelfde cassetje zijn, maar die verhalen brachten rust, afleiding en troost.
Er was wel één cassetje dat ik snel verder spoelde omdat het garant stond voor een slapeloze nacht. Het sprookje van De boze rat kon je maar beter niet alleen in je bed beluisteren als zes-zevenjarige uk vanwege deze gevleugelde woorden “Slaap niet in een grote ruimte, maar zoek een klein kamertje” compleet met echo en een streepje 80’s synthesizer sound. Je vindt het verhaaltje trouwens integraal op YouTube. Uiteraard is dat nu lachen geblazen, maar toen ik het eens in een Halloween-hoekenwerk bij de luisterhoekopdracht stak in een vierde leerjaar, waren er toch kinderen die het megaeng vonden. Stoute juf! 😉
“The unrealistic nature of these tales (which narrowminded rationalists object to) is an important device, because it makes obvious that the fairy tales’ concern is not useful information about the external world, but the inner process taking place in an individual.”
Bruno Bettelheim, The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales
In het derde leerjaar was ik trots lid van De Heksenclub die ik oprichtte met enkele vriendinnetjes. Het grote doel van de club? Bezemstelen uitvinden die echt konden vliegen. We waren verzot op Kippenvel boeken van R.L.Stine en alles wat maar in de buurt kwam van griezelen. We maakten toverdrankjes met gras, gingen “op avontuur” in de wijk. We bespioneerden oudere meisjes die een Wiccasessie hielden op een verdoken speelpleintje in de buurt met de volle overtuiging dat ze ook met gevaarlijke voodoo bezig waren. In de nu verdwenen bib in ons dorp gingen we stiekem op zoek naar “verboden boeken”, d.w.z. boeken over heksen op de volwassenafdeling. We zochten overal naar het paranormale en amuseerden ons rot. Het was een heerlijke tijd vol verhalen, vrijheid en fantasie. Een tijd waarin alles mogelijk leek.
“Wat had ík graag zo’n brief met krullerig groen handschrift gekregen op m’n elfde verjaardag om naar Zweinstein te mogen.”
De magische kracht van sprookjes voor kinderen én volwassenen
“Voor kinderen hebben sprookjes een troostend effect, want even ís een kind het personage in zijn favoriete sprookje. Dan heeft het net zoveel moed, is het net zo vindingrijk en heeft het evenveel geluk als zijn held. En omdat wat een kind in zijn fantasie (mee)beleeft bijna echt is, werken die beelden door in zijn dagelijks leven.” Dat laatste las ik in een zeer interessant artikel op JMOuders. Als juf gebruik ik ook vaak sprookjes in de luisterhoek of ik lees ze zelf voor en dan kies ik dikwijls iets onbekendere verhalen. Ik merk dat kinderen ongeacht hun leeftijd daar toch van kunnen genieten.
“The child intuitively comprehends that although these stories are unreal, they are not untrue …”
Bruno Bettelheim, The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales
Ook voor volwassenen kunnen sprookjes en vertellingen louterend werken. In het tijdschrift Happinez wordt aandacht besteed aan zeven belangrijke levenslessen die je in symbolische vorm in veel sprookjes tegen komt. Ze worden zelfs gebruikt in therapieën voor volwassenen.
- Stort je in het leven! – Trek de wijde wereld in, het leven is een reis in de diepte. Ooit zaten we veilig in de buik van onze moeder, maar na onze geboorte moeten we gaandeweg zelf ons pad effenen. Dat gaat met vallen en opstaan.
- Denk out of the box – Het leven geeft ons soms onmogelijke opdrachten, maar er komt hulp uit onverwachte hoek.
- Kijk omlaag, blijf bij jezelf – Heb aandacht voor het kleine en leef geaard in contact met de natuur.
- Wees goed – Wie goed doet, goed ontmoet.
- Kom in actie – Als je niets doet, gebeurt er niets.
- Weet dat je in essentie een nobele ziel bent – Pas na lijden en louteren vinden we onze ware aard.
- En alles komt goed! – Eind goed, al goed, de ziel is gegroeid hoe de ervaring ook is geweest.
Groeipijnen
Gedurende mijn middelbare schooltijd zat ik niet goed in mijn vel. Dat was bij momenten een understatement. Vol verlangen keek ik uit naar de dag waarop ik uiteindelijk zou gaan voort studeren. Wat dat zou zijn, dat wist ik nog niet. Er waren ingrijpende gebeurtenissen op het thuisfront waarmee ik worstelde en de overgang van klein dorpsschooltje naar grote school voelde onveilig en bruusk. Achteraf bekeken zat ik in een soort rouwproces. Ik voelde me zo intens verdrietig om afscheid te moeten nemen van die quasi onbezorgde kindertijd en dat kinderlichaam. Ik wou die noodzakelijke maar heftige stap van puber zijn overslaan en direct als 20-jarige beginnen.
Vriendinnen veranderden, ik veranderde en we verloren elkaar in ons eigen verhaal. Contact maken met leeftijdsgenoten verliep stroef, want het leek wel of hun wereld mijlenver verwijderd was met de mijne. Eerlijk gezegd wist ik me gewoon geen houding te geven. Mijn jonge, dromerige “ikje” van toen paste niet meer in het plaatje. Nu moest je “mee zijn”, met de juiste mensen omgaan, kleren dragen van een bepaald merk, opvallen bij de jongens, …. Het ging me gewoon niet af, zoals zoveel kinderen van die leeftijd trouwens, maar dat besef je natuurlijk niet op dat moment. Dan ben je zo alleen en tors je het leed van de wereld op je schouders. Van een verwonderd, dromerig en speels kind veranderde ik in een extreem stille puber die zich tijdens de speeltijden meermaals terugtrok in de toiletten om bepaalde ontmoetingen en confrontaties te voorkomen.
Troost en hoop door Harry
In die tijd identificeerde ik me heel hard met Harry Potter. Hij was mijn grote troost, want ik volgde Harry al van in de lagere school (voor de films hun intrede deden) en zijn verhaal werd steeds grimmiger en interessanter. Toch slaagde Harry er steeds weer in om de moed erin te houden, net zoals Frodo de hobbit die voor een quasi onmogelijke opdracht stond als kleine underdog. Harry won de eindstrijd van Heer Voldemort en ik overwon uiteindelijk mijn eigen draken. Dat lukte omdat ik er zelf klaar mee was. Ik ging gemaskerd door het leven en was niet de persoon die ik wou zijn. Ergens smeekte dat vrolijk kind in mij om los te breken. Ik heb haar omarmd en zoek haar vaak terug op wanneer het nodig is.
Gelukzoekers
Ik wandel met mijn jongen in de draagdoek knus tegen me aan. Hij had het eventjes moeilijk, maar mijn slome tred en constante ademhaling doen de rust in zijn kleine lijfje wederkeren. Hoewel we samen zijn voel ik me op dat moment best alleen. In mijn hoofd en mijn hart voel ik de vragen en verlangens kolken. De zon doet ons nog meer snakken naar de langverwachte lente en hier en daar komen al voorzichtig de eerste krokusjes en madeliefjes piepen. Overvallen door de vroege warmte heb ik mijn lange jas rond mijn middel gebonden. Het bos zit vol geruchten wanneer ik even stilsta. Ik bekijk mijn schaduw die recht voor mij hetzelfde doet. De jas lijkt wel een lange mantel van een mysterieus figuur die niets met deze wereld van doen heeft. Ze staart me aan. Wie is zij? Wat zou zij me willen vertellen? Ik zet een paar passen. Ze verdwijnt onmiddellijk om daarna bijna spottend weer op te duiken. Zo gaat dat nu eenmaal met schaduwen. Mijn fantasie slaat op hol. Mooi zo 😉
Soms zijn mijn gedachten even ondoordringbaar en ondoorgrondelijk voor mezelf als voor een ander. Waar wil je nu echt naartoe? Ik weet het niet altijd. Ben je gelukkig? Vaak, maar niet altijd. Dat hoeft ook niet. Soms heb ik het gevoel dat alles op rolletjes loopt, waarna er iets gebeurt en de keiharde realiteit zich opdringt. Op zulke momenten kan die fantasiewereld troost bieden. Ik ga in ieder geval mijn jongens veel blijven voorlezen en ik hoop dat ze ook kracht en moed kunnen putten uit die wonderlijke wereld zonder zich erin te verliezen.
“Geluk is zo ongrijpbaar als je schaduw, maar als je er niet te hard naar op zoek gaat en je openstelt voor het leven met zijn mooie en minder mooie episodes, dan kan het zomaar ineens je pad kruisen.“
Liefs, Annelies x
Knoeien en groeien 